Konferencja naukowa "Familia Czartoryskich i Poniatowskich – pierwsza partia polityczna w Rzeczypospolitej?" 13–14 listopada 2025 r.

W dniach 13–14 listopada 2025 r. Zamek Królewski w Warszawie we współpracy z Wydziałem Historii Uniwersytetu Warszawskiego reprezentowanym przez dr hab. Urszulę Kosińską, prof. ucz. zorganizuje sesję naukową pt. „Familiia Czartoryskich i Poniatowskich – pierwsza partia polityczna w Rzeczypospolitej?”. Będzie to pierwsza próba usystematyzowania oraz spopularyzowania wiedzy na temat stronnictwa Czartoryskich i Poniatowskich, nazwanego w epoce „Familią”, które jako jedyne środowisko polityczne w Rzeczypospolitej, w tak długiej przestrzeni czasowej zachowało czołową pozycję wśród innych fakcji magnackich, wywierając realny wpływ na sytuację w obu członach polsko-litewskiej Rzeczypospolitej. Udział w sesji weźmie 20 historyków, historyków sztuki i literatury, reprezentujących czołowe polskie instytucje naukowe i kulturalne, którzy omówią poszczególne zagadnienia związane z funkcjonowaniem i działalnością „Familii” oraz jej przedstawicieli. Celem będzie stworzenie spójnego, syntetycznego obraz dziejów fakcji Czartoryskich i Poniatowskich w okresie panowania trzech kolejnych monarchów – Augusta II, Augusta III oraz Stanisława Augusta. Liczymy, że sesja pozwoli nam dać odpowiedzieć na pytanie, czy „Familię” można uznać za pierwszą  nowoczesną polską partię polityczną?

13 listopada 2025

10.00–10.20 Otwarcie konferencji

prof. dr hab. Małgorzata Omilanowska, dyrektorka Zamku Królewskiego w Warszawie – Muzeum

dr hab. Urszula Kosińska, prof. ucz., Uniwersytet Warszawski

10.20–11.30 PANEL I

• prof. dr hab. Zofia Zielińska, Uniwersytet Warszawski (emerita), Familia w historiografii
•  dr hab. Janusz Pezda, prof. UJ, Uniwersytet Jagielloński, Źródła archiwalne do działalności Familii w zbiorach Biblioteki XX Czartoryskich

11.30–11.50 Przerwa kawowa

11.50–13.30 PANEL II

• dr Zbigniew Hundert, Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, dr Jan Jerzy Sowa, Uniwersytet Warszawski, Czy podstawy politycznej siły Familii zostały wypracowane w 2. połowie XVII w.?
• dr hab. Urszula Kosińska, prof. ucz., Uniwersytet Warszawski, Familia w czasach Augusta II – aspiracje polityczne a rzeczywistość
• dr hab. Katarzyna Kuras, prof. UJ, Uniwersytet Jagielloński, Dwór Augusta Aleksandra Czartoryskiego

13.30–14.30 Przerwa

14.30–16.10 PANEL III

• dr hab. Andriej Macuk, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Familia w Wielkim Księstwie Litewskim za panowania Augusta III
• dr Grzegorz Glabisz, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Na peryferiach wpływów Familii. Teodor Czartoryski biskup poznański i jego rola w życiu politycznym Wielkopolski (1739–1768)
• dr hab. Tomasz Ciesielski, prof. ucz., Uniwersytet Opolski, Przedstawiciele Familii jako kadra dowódcza w wojskach koronnym i litewskim czasów saskich i stanisławowskich

16.10–16.30 Przerwa kawowa

16.30–18.10 PANEL IV

• dr Tomasz Szwaciński, Między młotem a kowadłem. Polsko-rosyjskie konflikty graniczne za Augusta III a przejście Familii do opozycji
• dr hab. Dorota Dukwicz, prof. IH PAN, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Od współpracy do rozejścia. Stosunki króla Stanisława Augusta z wujami Czartoryskimi na przełomie lat 60. i 70. XVIII w.
• dr Ewa Zielińska, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Ponownie w opozycji. Familia wobec rządów Rady Nieustającej lat 1775–1780

14 listopada 2025

10.00–11.30 PANEL V

• dr Monika Jusupović, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Schyłek wpływów Czartoryskich w Wielkim Księstwie Litewskim. Oddziaływanie Michała Fryderyka i Adama Kazimierza na sejmiki litewskie w latach 70. i 80. XVIII w.
• dr Jakub Bajer, Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk, Andrzej Poniatowski jako mediator między Wiedniem a Warszawą w początkach panowania Stanisława Augusta
• dr hab. Piotr Ugniewski, prof. UW, Uniwersytet Warszawski, Familia w zagranicznej opinii w okresie panowania Stanisława Augusta

11.30–12.00 Przerwa kawowa

12.00–13.45 PANEL VI

• dr hab. Jakub Sito, prof. IHS PAN, Instytut Historii Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Czy istniała polityka artystyczna Familii?
• Izabela Zychowicz, Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, Manibus Parentum. Królewscy rodzice – Konstancja z Czartoryskich i Stanisław Poniatowski w służbie propagandy
• dr Iwona Dacka-Górzyńska, Polskie Towarzystwo Heraldyczne, Nekropolia rodziny książąt Czartoryskich (XVII–XIX w.) w bazylice Świętego Krzyża w Warszawie