Napoleon i sztuka

Napoleon i sztuka

  12 września – 13 grudnia 2015 r.

  Galeria Wystaw Czasowych II p.

Była to pierwsza w Polsce tak obszerna prezentacja artystycznych dokonań Francji doby napoleońskiej. Na wystawie znalazło się ponad 100 dzieł sztuki najwyższej klasy, użyczonych przez muzea i kolekcje francuskie, m.in.: Musée du Louvre, château de Versailles, Musée des Arts décoratifs, Musée Carnavalet, Musée-chateau-Fontainebleau, Le Mobilier National, château de Malmaison, Manufacture nationale de Sèvres, czy Musée Fabre w Montpellier. Zobaczyć było można obrazy i rysunki artystów takiej rangi, jak: François Gérard, Jacques-Louis David, François-Xavier Fabre, Anne-Louis Girodet, Pierre-Joseph Proudhon, a także rzeźby Davida d’Angers i Jean-Antoine’a Houdona. Rzemiosło artystyczne reprezentowały brązy i srebra Jean-Baptiste’a-Claude’a Odiota i Martina-Guillaume’a Biennais, w tym realizacje projektów czołowych dekoratorów empire'u – Charles’a Perciera i Pierre’a-François-Léonarda Fontaine’a. Atrakcję stanowiły meble François-Honoré Jacoba-Desmaltera, pochodzące z wyposażenia cesarskich pałaców, w tym biurko samego Napoleona oraz fotele z buduaru cesarzowej Józefiny, zaprezentowane na tle wielobarwnych, bogato zdobionych tkanin Camille’a Pernona. Damskiej części publiczności z pewnością przypadły do gustu trzewiki i suknia cesarzowej Józefiny, garnitur biżuterii Marii Luizy oraz serwis egipski, z którego kawę pijał Bonaparte.

Zamek Królewski w Warszawie w swojej działalności wystawienniczej niejednokrotnie ukazywał ścisłe związki polityczne i kulturalne łączące na przestrzeni wieków Polskę i Francję. Tym razem, na okoliczność dwusetnej rocznicy Kongresu Wiedeńskiego, umownie zamykającego epokę napoleońską, warszawski Zamek razem z Pałacem Cesarskim w Compiègne oraz Réunion des musées nationaux – Grand Palais przygotował wystawę Napoleon i sztuka. Okres ten kojarzy się polskiemu odbiorcy głównie z kampaniami wojennymi i utworzeniem namiastki państwa polskiego – Księstwa Warszawskiego. Mniej znane są za to imponujące osiągnięcia Francji w dziedzinie sztuki, w owym czasie charakteryzującej się cechami, które w Europie zgodnie nazwano stylem cesarstwa. Na oblicze tej sztuki niewątpliwie miała wpływ oficjalna polityka kulturalna dworu cesarskiego, który za sprawą skutecznej administracji dążył do pełnej kontroli wszelkich przejawów działalności artystycznej, ukazując w architekturze, wystroju wnętrz, malarstwie, rzeźbie i rzemiośle artystycznym potęgę i splendor dworu oraz samego cesarza. Poprzez sztukę, którą sam kreował, Napoleon budował swój mit i wyznaczał ramy ówcześnie obowiązującego dobrego smaku.
 
Ambicją organizatorów wystawy było przedstawienie tej epoki w pełniejszym zakresie: od nurtu neoklasycznego wraz z antykiem i egiptomanią, poprzez wypełniony sentymentalnym duchem styl trubadurów i preromantyzm, aż po najnowocześniejsze, prekursorskie formy, objawiające się w oderwanej od mimesis geometryzacji.
   
Dzieła tworzące tak barwną panoramę zaprezentowane były we wnętrzach Zamku Królewskiego w Warszawie – rezydencji od wieków przenikniętej duchem sztuki francuskiej – w jej paradnych salach Napoleon gościł bowiem trzykrotnie. Polacy postrzegali cesarza jako odnowiciela ich państwa, Księstwa Warszawskiego, a jego wizyty w Warszawie wzbudzały wielkie nadzieje na odzyskanie niepodległości. Warto przypomnieć, że na początku XIX wieku we wnętrzu zamkowej Sali Rycerskiej wisiał obraz pędzla Marcella Bacciarellego, ukazujący scenę nadania konstytucji Księstwu Warszawskiemu przez Napoleona. To zaginione obecnie dzieło było jednym z sześciu wspaniałych płócien, przedstawiających najbardziej doniosłe wydarzenia historyczne w dziejach Polski.
 
Wystawę w Warszawie poprzedzał pokaz w dawnej napoleońskiej rezydencji – Pałacu Cesarskim w Compiègne (24 kwietnia – 27 lipca 2015 r.), zatytułowany Napoléon Ier ou la légende des arts. Etap warszawski wzbogacony był o obiekty z kolekcji polskich: Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum w Nieborowie i Arkadii oraz Fundacji Zbiorów im. Ciechanowieckich. Uzupełniły one ekspozycję o dzieła sztuki francuskiej nabywane lub zamawiane przez mieszkańców ziem dawnej Rzeczypospolitej, w tym m.in. przez rodziny Krasińskich czy Potockich.
 
Zgromadzone na tej wystawie eksponaty ułożyły się w pasjonującą opowieść o tym, jak różnorodna i niekiedy zaskakująca była sztuka powstała pod napoleońskimi auspicjami.