Od Kalisii do Kalisza. Skarby doliny Prosny

Od Kalisii do Kalisza. Skarby doliny Prosny
Gabinet Numizmatyczny
2 – 30 maja 2010 r.


Komisarze wystawy:
Michał Zawadzki Zamek Królewski w Warszawie
Adam Kędzierski
Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Leszek Ziąbka
Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej

Organizatorzy wystawy:
Zamek Królewski w Warszawie
Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej
Instytut Archeologii i Etnologii PAN



plakat_190.jpg


Wystawa w Zamku Królewskim stanowiła element obchodów jubileuszu 18 i pół wieku Kalisza. Osią ekspozycji, na której znalazły się zabytki archeologiczne z najstarszego okresu istnienia miasta nad Prosną, były monety, licznie odkrywane w Kaliszu oraz jego okolicy, a doskonale ilustrujące bogatą historię tych ziem.

Najstarsze numizmaty, których początek emisji można datować na okres pomiędzy 70 a 41/40 r. p.n.e., odnaleziono w rejonie miejscowości Janków pod Kaliszem. Były to monety celtyckie, które niespodziewanie okazały się być wytworem miejscowego warsztatu menniczego. Odkrycie to jest o tyle ważne, że dotyczy jednej z najstarszych mennic z terenów Polski – monety z niej pochodzące, choć niepozorne, stanowiły niewątpliwie jedną z głównych atrakcji wystawy.

Szlak bursztynowy i rozwijane za jego pośrednictwem kontakty miejscowej ludności z Imperium Rzymskim również pozostawiły liczne ślady w postaci monet, a także innych zabytków archeologicznych. Z różnych stanowisk, z Kalisza i okolic, pochodziły znaleziska denarów rzymskich. Wspomnieć należy także o nieco późniejszym, bo z okresu wędrówek ludów, skarbie z Zagórzyna, który został odkryty w latach dwudziestych XX wieku. Stanowił on jedno z najwspanialszych znalezisk z tego okresu, z terenów Polski. Zespół zawierał liczne ozdoby, monety srebrne, a także kilka niezwykle rzadkich, złotych medalionów cesarzy rzymskich. Skarb, niestety, jeszcze przed II wojną światową uległ rozproszeniu i do dzisiaj zachowało się z niego niewiele. Eksponowane były też inne, najciekawsze zabytki archeologiczne – m.in. fibule (zapinki), a także  efektowny zestaw narzędzi kowalskich, czy miecz z imieniem płatnerza rzymskiego – ALLIUS PA.
kalisz_6_300.jpg
Fot. Ozdoby i monety ze skarbu Kalisz-Rajsków


Okres średniowiecza, kiedy to Kalisz przeżywał swój drugi rozkwit, na wystawie reprezentowało kilka skarbów monet – z Ogorzelczyna, Piwonic, Kalisza-Rajskowa, czy Słuszkowa. Najstarszy z nich – skarb z Piwonic – zawierał monety arabskie – dirhemy, w dużej liczbie napływające w X wieku na tereny dzisiejszej Polski. Nieco późniejsze zespoły składały się już z monet europejskich, przede wszystkim denarów krzyżowych bitych w mennicach niemieckich, a także, w mniejszej liczbie, w polskich. Na uwagę zasługiwała prawdopodobnie najstarsza moneta polska – denar Bolesława Chrobrego z wizerunkiem strzały, pochodzący ze skarbu z Rajskowa. Niezwykle interesujące były również kaliskie denary Sieciecha – palatyna Władysława Hermana, a także Zbigniewa – brata Bolesława Krzywoustego. Warto dodać, że przypisanie tych monet do mennicy kaliskiej, podobnie jak w przypadku monet celtyckich, to wynik badań sprzed kilku lat. Z przełomu XI i XII wieku pochodził jeden z najcenniejszych kaliskich zabytków – złota ozdoba w kształcie głowy byka – fragment średniowiecznej ozdoby. Prezentowana była też nieco późniejsza patena kaliska Mieszka III (na wystawie znalazła się jej kopia), dar tegoż księcia dla klasztoru w Lądzie nad Wartą.

Przemiany, jakie zaszły w mennictwie europejskim w XIV wieku, zaowocowały pojawieniem się w Polsce nowego środka płatniczego – grosza praskiego. Bicie tej dużej, bo ważącej 3,5 grama, srebrnej monety, rozpoczął król czeski, Wacław II. Moneta dotarła także nad dolinę Prosny, co potwierdzają znaleziska. Rodzime mennictwo kaliskie, choć niewielkie w tym okresie, także funkcjonowało, czego dowodem są denary kaliskie Kazimierza Wielkiego.

Wyprawę po historii Kalisza w monecie kończyła prezentacja skarbu z Kościelnej Wsi. To największe, zachowane do chwili obecnej, późnośredniowieczne znalezisko monetarne z okolic Kalisza. W efektownym, glazurowanym naczyniu, zdobionym wyobrażeniami głów ludzkich, znajdowało się ponad 3500 monet, przede wszystkim denarów z okresu panowania pierwszych Jagiellonów. Monety te, po upadku groszy praskich w czasie Wojen Husyckich, aż do początków XVI wieku były jednym z podstawowych środków płatniczych w ówczesnej Polsce.



Wystawa czynna była: od poniedziałku do soboty w godz. 10.0018.00; w niedziele – od 11.00 do 18.00.
Bilety w cenie 6 zł; w niedziele – wstęp bezpłatny



Organizatorzy Wystawy:

Zamek Królewski w Warszawie, Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej, Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Zamek_logoh100.jpgorganizatorzy_logo_300.jpg


Sponsor Wystawy:
Multimedia_logo200.jpg
Kalisia_logo_200.jpg
Wystawę zorganizowano przy wsparciu finansowym Miasta Kalisza