Żyd Niemalowany w Ziemi Kanaan. Ryciny biblijne z kolekcji Muzeum Wieczny Tułacz

Władcy królestw Izraela i Judy (jak Abraham czy Dawid), słynni bohaterowie ksiąg Tory (jak Hiob czy Lot i jego córki), kluczowe miejsca (jak Świątynia Jerozolimska czy twierdza Masada) – to wszystko będzie można ujrzeć na wystawie Żyd Niemalowany w Ziemi Kanaan. Jej przedmiotem są bowiem graficzne wyobrażenia historii Żydów z czasów biblijnych – dzieła pochodzące z okresu od XV do XVIII wieku, wykonane w technikach: miedziorytu, drzeworytu, akwaforty, stalorytu czy mezzotinty.

Przedstawione na wystawie ryciny to głównie sceny figuratywne i portrety, ilustrujące wybrane przez ówczesnych artystów fragmenty Księgi. Ekspozycja zawiera jednak także wizerunki drzew genealogicznych, obiektów architektonicznych oraz mapy i plany. Wszystkie przedstawienia dotyczą miejsca, które – choć dwa tysiące lat temu na długo przestało być główną scenerią historii Żydów – nigdy nie utraciło zainteresowania świata.

Musiało minąć piętnaście stuleci, nim starożytne dzieje Kanaan – Ziemi Obiecanej – i jej mieszkańców, dawnego państwa żydowskiego oraz samego Ludu Przymierza stały się popularnym tematem graficznych wyobrażeń utrwalanych na papierze. Dlaczego? To osobny temat. Faktem jest jednak, że map Ziemi Obiecanej (Terrae Promissionis) czy Ziemi Świętej (Terrae Sanctae), a więc terytoriów Palestyny, powstało od XV do XIX wieku około sześć tysięcy, a więc dużo więcej niż w przypadku jakiegokolwiek innego miejsca na kuli ziemskiej. Z kolei rycin przedstawiających postacie Księgi i bohaterów historii świeckiej Żydów nikt nawet nie próbował policzyć. Wyjątek stanowią dzieła twórców powszechnie uznawanych – wtedy i dziś – za największych.

Prace niektórych z nich, np. Van Dycka, Guercina, Poussina, Rembrandta, Ribery czy Rubensa, można podziwiać na wystawie. Inne ważne nazwiska epoki, figurujące pod pracami to: Adrichom, Audran, Boydell, Le Brun, Calmet, Coypel, Heemskerk, Luyken, Muller, Sadeler, Schedel, Suruge, van der Werff, West, Wierix, Visscher czy Villalpan. Są to malarze, rysownicy, rytownicy, ale także kartografowie czy uczeni – francuscy, holenderscy, włoscy, hiszpańscy, angielscy i niemieccy. Jest wśród nich nawet  jeden Polak – Jan Ziarnko.

Wartość muzealna, historyczna czy artystyczna prac na wystawie, należących nie tylko do polskiego dziedzictwa kulturalnego, ale także do dziedzictwa kulturalnego całej ludzkości, jest nie do przecenienia. Zapewne żadne polskie muzeum nie dysponuje tak wielką i tak cenną kolekcją tematyczną. A wśród zagranicznych tylko te największe – mówią kuratorzy wystawy: Paweł Szapiro, Walerian Warchałowski i Magda Rubenfeld-Koralewska.

Spośród ponad sześćdziesięciu wystaw zorganizowanych przez Fundację Żyd Niemalowany ta jedna nie pokazuje historii Żydów polskich, czy tradycji polskiego żydostwa lub jego życia codziennego, ale przedstawia wielkie historyczne tradycje narodu Izraela oraz wkład Żydów i ich Księgi w kulturę i cywilizację całego świata.

Wystawie towarzyszyć będą wydarzenia: oprowadzanie podczas Nocy Muzeów (15/16 maja) i Dnia Atrakcji na Zamku (data do ustalenia) oraz cykl wykładów pt. Historia jednej ryciny.

Organizatorzy: Fundacja Żyd Niemalowany, Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, American Jewish Joint Distribition Committee, Beit Kraków

Kuratorzy wystawy: Paweł Szapiro, Walerian Warchałowski i Magda Rubenfeld-Koralewska